Rehabilitacja ostrogi piętowej Konin.

Związek między ostrogą piętową a bólem pięty nie jest jednoznaczny. Ostrogi piętowe, czyli zwapnienia na guzie kości piętowej, często współwystępują z bólem pięty i zapaleniem rozcięgna podeszwowego, ale ich obecność nie oznacza automatycznie, że to one są przyczyną dolegliwości.

Choć istnieje korelacja między obecnością ostrogi a bólem pięty, nie jest ona jednoznaczna. Wiele osób ma ostrogi i nie odczuwa żadnych dolegliwości, co sugeruje, że bólu należy szukać w stanie zapalnym i degeneracji rozcięgna podeszwowego, a nie w samej narośli kostnej.

Co mówią badania?

• Ostroga piętowa nie zawsze znajduje się w miejscu największego napięcia rozcięgna podeszwowego, co sugeruje, że nie jest głównym źródłem bólu (Kirkpatrick et al., 2017; Li & Muehleman, 2007).
• Budowa ostrogi wskazuje, że może pełnić rolę ochronną (!), a nie powodować ból –  rozwija się w odpowiedzi na przewlekły obciążenie mechaniczny, mogąc działać ochronnie przed mikrourazami (Li & Muehleman, 2007; Zwirner et al., 2021).
• Leczenie bólu pięty powinno skupiać się na zapaleniu rozcięgna, a nie samej ostrodze – badania pokazują, że terapie ukierunkowane na stan zapalny, takie jak fala uderzeniowa, przynoszą skuteczniejszą ulgę niż próby usunięcia samej ostrogi (Costantino et al., 2014).
• Usunięcie ostrogi chirurgicznie często przynosi ulgę, ale jej ponowne narastanie po operacji sugeruje, że ból nie pochodził bezpośrednio od niej (Arunakul et al., 2025; Tountas & Fornasier, 1996).

Ostroga piętowa nie jest głównym źródłem bólu pięty. W większości przypadków dolegliwości wynikają ze stanu zapalnego lub przeciążenia rozcięgna podeszwowego. Skuteczna terapia powinna koncentrować się na eliminacji stanu zapalnego, poprawie biomechaniki stopy i zmniejszeniu przeciążeń – a nie na samej ostrodze.

Ból pięty może być wynikiem różnych schorzeń, które objawiają się nieco inaczej:

• Ostroga piętowa – ból odczuwalny głównie podczas chodzenia lub stania, często zlokalizowany w okolicy przyczepu rozcięgna podeszwowego. Może być związany z przewlekłym stanem zapalnym i sztywnością poranną​.
• Zapalenie kaletki piętowej – ból i obrzęk w tylnej części pięty, nasilający się przy noszeniu ciasnego obuwia. Może towarzyszyć tkliwość i ocieplenie w okolicy.

• Zespół kanału stępu (ucisk nerwu piszczelowego) – piekący ból i mrowienie w obrębie pięty oraz przyśrodkowej części stopy, nasilający się przy dłuższym staniu lub chodzeniu​.
• Złamanie zmęczeniowe kości piętowej – przewlekły ból pięty, nasilający się przy obciążeniu, z możliwym obrzękiem. Ból nie ustępuje w spoczynku, co odróżnia je od zapalenia rozcięgna​.
• Atrofia poduszki tłuszczowej pięty – ból rozlany na całej podeszwie pięty, nasilający się przy długotrwałym staniu na twardej nawierzchni, szczególnie u osób starszych.
• Zapalenie ścięgna Achillesa – ból w tylnej części pięty, zwłaszcza przy aktywności fizycznej, często z towarzyszącym obrzękiem i tkliwością na wysokości przyczepu ścięgna​.
• Neuropatia nerwu piętowego (np. Baxter’s neuropathy) – ból głęboko w okolicy pięty, często opisywany jako palący lub promieniujący, mogący nasilać się w nocy.

Postawienie diagnozy wymaga wywiadu i przeprowadzenia badania, w tym np.: oceny USG.

• Ból przy pierwszych krokach rano – najbardziej charakterystyczny objaw, często określany jako kłujący ból w okolicy pięty, który zmniejsza się po kilku minutach chodzenia.
• Ból po dłuższym odpoczynku – pojawia się po siedzeniu lub dłuższym unieruchomieniu stopy i nasila się przy ponownym obciążeniu.
• Ból w okolicy przyczepu rozcięgna do kości piętowej – zazwyczaj umiejscowiony od spodu pięty, może promieniować w stronę śródstopia.
• Nasilenie bólu po aktywności – bieganie, długi spacer czy intensywny trening mogą pogarszać dolegliwości, chociaż ból często ustępuje w trakcie ruchu.
• Sztywność i uczucie napięcia – szczególnie w okolicy łuku stopy, czasem odczuwane jako „ciągnięcie” wzdłuż podeszwy stopy.

Objawy mogą rozwijać się stopniowo lub pojawić się nagle, zwłaszcza po zwiększeniu aktywności fizycznej.
PRZYPOMINAMY: degeneracja/ zapalenia rozcięgna są główną przyczyną bólu pięty. „Objawy ostrogi piętowej” to skrót myślowy.

Fasciopatia rozcięgna podeszwowego to nie tylko problem mechaniczny – zaburzenia metaboliczne mogą odgrywać kluczową rolę w jej powstawaniu i przewlekłości. Otyłość, insulinooporność, cukrzyca i hipercholesterolemia wpływają na strukturalną jakość tkanek, nasilają stan zapalny i upośledzają procesy regeneracji, co zwiększa ryzyko przewlekłego bólu pięty.

Zaburzenia metaboliczne a degeneracja tkanek:

• Cukrzyca i zaawansowane produkty glikacji (AGEs) – w cukrzycy dochodzi do akumulacji AGEs, które osłabiają strukturę kolagenu w rozcięgnie podeszwowym, pogarszając jego elastyczność i wytrzymałość.
• Hipercholesterolemia – nadmiar cholesterolu może prowadzić do jego odkładania się w tkankach łącznych, co powoduje ich osłabienie i zwiększa ryzyko degeneracji rozcięgna.
• Dna moczanowa i kryształy kwasu moczowego – przewlekła obecność kryształów kwasu moczowego w tkankach wywołuje niewielki, ale ciągły stan zapalny, który może przyczyniać się do degeneracji rozcięgna podeszwowego.

Otyłość i stan zapalny:

• Otyłość to przewlekły stan zapalny – nadmierna masa ciała powoduje produkcję cytokin prozapalnych, które wpływają na degenerację tkanek miękkich i zaburzają procesy regeneracyjne.
• Zwiększone obciążenie mechaniczne – nadwaga to nie tylko problem metaboliczny, ale także biomechaniczny: większa masa ciała zwiększa siły działające na piętę, co prowadzi do mikrourazów i stopniowego osłabienia struktury rozcięgna.
• Akumulacja glikozaminoglikanów (GAGs) – badania wykazały, że w rejonach objętych fasciopatią dochodzi do nagromadzenia GAGs, co może być powiązane z bólem i zaburzeniami funkcji rozcięgna.

Zmiany strukturalne i biomechaniczne:

• Pogrubienie rozcięgna i zmiana kształtu sklepienia stopy – osoby z zaburzeniami metabolicznymi często mają pogrubione rozcięgno, co może zmieniać sposób przenoszenia obciążeń na stopę i nasilać dolegliwości bólowe.
• Insulinooporność a osłabienie tkanek – zaburzenia gospodarki cukrowej mogą osłabiać strukturę włókien kolagenowych, czyniąc rozcięgno bardziej podatnym na uszkodzenia.

Fasciopatia rozcięgna podeszwowego to nie tylko przeciążenia i biomechanika, ale także stan zdrowia całego organizmu. Zaburzenia metaboliczne mogą przyspieszać degenerację tkanek, pogarszać regenerację i prowadzić do przewlekłego bólu. Dlatego skuteczne leczenie powinno obejmować kontrolę masy ciała, poprawę gospodarki cukrowej i lipidowej oraz eliminację czynników zapalnych

Diagnostyka bólu pięty zaczyna się od dokładnego wywiadu i badania klinicznego, a w razie potrzeby może obejmować badania obrazowe.

Wywiad i badanie fizykalne:

Lekarz lub fizjoterapeuta zadaje pytania dotyczące:

• Charakteru bólu (ostry, przewlekły, nasilający się rano?),
• Lokalizacji bólu (pięta, łuk stopy, tylna część pięty?),
• Czynników nasilających i łagodzących dolegliwości,
• Historii urazów i aktywności fizycznej.

Następnie wykonuje testy, np.:

• Test palpacyjny – ucisk w okolicy przyczepu rozcięgna podeszwowego,
• Test Windlass – ocena bólu przy biernym rozciąganiu rozcięgna,
• Ocena chodu i ustawienia stopy – sprawdzenie, czy pacjent ma np. nadmierną pronację,
• Test siły zginacza palucha (FHL) – ocena siły mięśnia zginacza długiego palucha, który stabilizuje stopę. Osłabienie może wskazywać na dysfunkcję biomechaniczną wpływającą na rozcięgno podeszwowe.Badania obrazowe – kiedy są potrzebne?

Jeśli ból utrzymuje się mimo leczenia lub istnieje podejrzenie innej patologii, wykonuje się:

• USG pięty – pozwala ocenić pogrubienie rozcięgna, obecność mikrouszkodzeń lub stan zapalny,
• RTG – wyklucza np. złamania przeciążeniowe, obecność ostrogi piętowej (która nie zawsze powoduje ból),
• MRI – rzadziej stosowane, ale może pomóc w diagnostyce np. uszkodzeń tkanek miękkich lub neuropatii.Diagnostyka różnicowa – czy to na pewno zapalenie rozcięgna?

Nie każdy ból pięty to zapalenie rozcięgna podeszwowego! Trzeba wykluczyć:

• Zapalenie ścięgna Achillesa (ból z tyłu pięty),
• Neuropatię Baxter’a (ucisk nerwu podeszwowego przyśrodkowego),
• Złamanie zmęczeniowe kości piętowej (częste u biegaczy),
• Dnę moczanową, reumatoidalne zapalenie stawów (ból obustronny, przewlekły).

Diagnostyka bólu pięty nie zawsze wymaga badań obrazowych – często kluczowy jest dobry wywiad i badanie funkcjonalne. Jeśli ból nie ustępuje, warto wykonać USG, a w trudnych przypadkach RTG lub MRI, aby wykluczyć inne przyczyny.

Tak, fala uderzeniowa (ESWT) jest uznawana za skuteczną metodę leczenia bólu pięty, zwłaszcza w przypadkach przewlekłego zapalenia rozcięgna podeszwowego. Badania pokazują, że ESWT może znacznie zmniejszyć ból i poprawić funkcję stopy, szczególnie u pacjentów, u których inne metody leczenia nie przyniosły efektu.

Badanie (Wang, 2012) wykazało, że skuteczność ESWT w leczeniu schorzeń mięśniowo-szkieletowych wynosi od 65% do 91%. Terapia przyniosła długoterminowe korzyści, obejmujące redukcję bólu oraz poprawę funkcji stopy.

Meta-analiza badań wykazała, że ESWT zmniejsza ból pięty średnio o 60% według skali VAS, zarówno podczas pierwszego kroku rano, jak i w codziennych aktywnościach (Lou i in., 2017).

W badaniu wieloośrodkowym terapia spowodowała redukcję bólu o 69,2% w porównaniu do 34,5% w grupie placebo (Gollwitzer i in., 2015).

Inne badania wykazały skuteczność na poziomie 50–65%, co potwierdza jej kliniczne znaczenie (Aronow, 2015).
Roczne obserwacje wykazały, że 76,8% pacjentów nadal odczuwało istotną poprawę po roku od terapii (Ogden i in., 2004).

Po sześciu miesiącach 59,3% pacjentów nie zgłaszało żadnych dolegliwości bólowych (Chen i in., 2001).

Tak, fala uderzeniowa działa! Badania naukowe potwierdzają, że pomaga zmniejszyć ból i poprawić funkcję, szczególnie u osób z bólem pięty spowodowanym zapaleniem rozcięgna podeszwowego. Skupiona fala uderzeniowa (focused ESWT) ma silne dowody na skuteczność w redukcji bólu przy pierwszych krokach, zwłaszcza w krótkim czasie. Radialna fala uderzeniowa (radial ESWT) również może przynieść ulgę, choć jej efekty są bardziej zróżnicowane – nie u każdego działają równie dobrze.

Standardowo terapia falą uderzeniową trwa od 3 do 5 sesji, wykonywanych raz w tygodniu. Liczba zabiegów zależy od stopnia zaawansowania problemu, reakcji organizmu oraz stosowania terapii wspomagających (np. ćwiczeń rehabilitacyjnych).

• Pierwsze efekty: Możesz odczuć już po 1–2 zabiegach, zwłaszcza zmniejszenie bólu w spoczynku.
• Wyraźna poprawa: Większość pacjentów odczuwa znaczną ulgę po 3–4 tygodniach od rozpoczęcia terapii.
• Maksymalne efekty: Pełna poprawa może nastąpić po 6–12 tygodniach, ponieważ ESWT działa również poprzez stymulację regeneracji tkanek.
• Badania wskazują, że redukcja bólu może utrzymywać się przez co najmniej 6–12 miesięcy (Gollwitzer, 2015; Lou, 2017).
• W niektórych przypadkach nawet po roku 76,8% pacjentów nadal nie odczuwało bólu (Ogden, 2004).

Podsumowując: pierwsze efekty możesz poczuć już po kilku tygodniach, a pełna poprawa następuje zwykle po 2–3 miesiącach.

Tak, w większości przypadków fasciopatia rozcięgna podeszwowego ma charakter samoograniczający się, co oznacza, że może ustąpić bez interwencji chirurgicznej. Jednak czas gojenia jest zróżnicowany i zależy od wielu czynników.

Jak długo trwa proces gojenia?

• 80-96% przypadków ustępuje w ciągu roku przy zastosowaniu leczenia zachowawczego.
• W niektórych przypadkach poprawa może nastąpić nawet po kilku miesiącach, ale u części pacjentów objawy mogą utrzymywać się dłużej.
• Około 10% przypadków nie reaguje na standardowe leczenie i wymaga bardziej zaawansowanych terapii.

Co przyspiesza gojenie?

• Ćwiczenia rozciągające i wzmacniające – poprawiają elastyczność i funkcję rozcięgna.
• Terapie wspomagające – fala uderzeniowa, wkładki ortopedyczne mogą przyspieszać regenerację.
• Zmiany w aktywności fizycznej – zarówno zbyt duża aktywność, jak i brak ruchu mogą opóźniać proces gojenia. Kluczowe jest dostosowanie obciążeń.
  
  Większość przypadków fasciopatii ustępuje samoistnie, ale proces ten może trwać od kilku miesięcy do roku. Wpływ na czas gojenia mają styl życia, biomechanika stopy i ogólny stan zdrowia. Wdrożenie odpowiedniego leczenia zachowawczego znacząco zwiększa szansę na szybszą poprawę.Natomiast ostroga piętowa- jako wyrośl kostna, nie zniknie z czasem i może dochodzić do jej wzrostu, co jest naturalną konsekwencją starzenia się.

A biomechanical approach to the prevention, treatment and rehabilitation of plantar fasciitis – PubMed

Plantar Fasciitis: Diagnosis and Conservative Management – PubMed

Plantar fasciitis and the windlass mechanism: a biomechanical link to clinical practice – PubMed

Higher body mass index is associated with plantar fasciopathy/’plantar fasciitis’: systematic review and meta-analysis of various clinical and imaging risk factors – PubMed

Risk factors for Plantar fasciitis: a matched case-control study – PubMed

Widespread Vascularization and Correlation of Glycosaminoglycan Accumulation to Tendon Pain in Human Plantar Fascia Tendinopathy – PubMed

Plantar fasciitis: are pain and fascial thickness associated with arch shape and loading? – PubMed

AB1380 ULTRASONOGRAPHIC CHANGES OF PLANTAR FASCIA IN PATIENTS WITH PLANTAR FASCIITIS DUE TO ACQUIRED FLAT FOOT | Annals of the Rheumatic Diseases